Culturele geschiedenis in IJsland

Na de roadtrip door Zuid-IJsland, de roadtrip door Noord-IJsland en de roadtrip door de Westfjorden, rest een klein stukje ringweg waarvan zelfs medereizigers ons vragen wat er te doen is. Het is gemakkelijk om direct door te rijden naar Reykjavik, maar juist even ten noorden daarvan, in West-IJsland, ligt het cultuurhistorische hart van IJsland. Eerste stop: Borgarnes.

Borgarnes is een bijna nietszeggend plaatsje op zo’n 1,5 uur rijden van Reykjavik. De entree van het stadje wordt gedomineerd door de tankstations en supermarkt die de reizigers, die over de ringweg langsrijden, voorzien in hun primaire behoeftes. Sla je af, dan kom je in het centrum van het slaperige stadje.

Het centrum huist een museum over de geschiedenis van IJsland, waarvan een belangrijk deel zich in deze regio afspeelde. Het museum, het Settlement Center, biedt twee exposities, samen te bekijken voor ISK 2500 p.p., die beiden de moeite waard zijn. Een Nederlandse audioguide maakt ze bovendien erg toegankelijk.

De eerste expositie betreft de eerste geschreven culturele geschiedenis in IJsland, beter bekend als de saga’s. De bekendste saga, Egils Saga, wordt mooi uitgelicht. Een wonderlijke en bloederige familiegeschiedenis uit de tijd van de eerste bezoeken van Vikingen aan IJsland. Van woeste Vikingen wordt niet onterecht gesproken. Het verhaal, geschreven door de historisch belangrijke persoon Snorri Sturluson, verslaat het weerbarstige leven van enkelen van de eerste bewoners. Die elkaar nogal eens naar het leven stonden.

Op een algemener niveau, geeft de andere expositie een beeld van hoe de ontdekking en bewoning van IJsland tot stand is gekomen. Uitleg over de schepen die werden gebruikt en de mensen die kozen voor de overtocht, wordt aangevuld met een overzicht van de geografische en geopolitieke ligging van IJsland, voor veel van de eerste bewoners het makkelijkst samengevat als: op prettige afstand van de machthebbers in Noorwegen. De expositie sluit af met een mooie maquette van de AlÞing bij Þingvellir (bekend van de Golden Circle), de jaarlijkse bijeenkomst waarmee de basis werd gelegd voor de democratische rechtsstaat IJsland.

Nabijgelegen plaats Reykholt is een schim van de belangrijke stad die het was toen Snorri er nog woonde. Van de 20.000-80.000 inwoners die het handelscentrum toen rijk was, lijkt nu nauwelijks 10% te resteren. Het dorp is eerder een soort uitgestorven openlucht museum. Middenin vindt je de hot spring waarin Snorri warmliep voor een sessie Saga-schrijven en zijn functie als wetspreker op de AlÞing bij Þingvellir.

Ernaast vind je de restanten van een stukje van de tunnel naar zijn boerderij, in de kelder waarvan hij bruut vermoord werd, nadat hij het verzoek van de Noorse koning negeerde om diens belangen in IJsland te behartigen. Er werd een prijs op zijn hoofd gezet, waarna hij in stukken werd gehakt door zijn politieke tegenstander.

West-IJsland heeft dus meer te vertellen dan op het eerste gezicht wellicht lijkt. Voor de echte liefhebbers van culturele geschiedenis in IJsland is dit bovendien wellicht nog maar het tipje van de ijsberg. Voor ons volstond het om een beter beeld te krijgen van de geschiedenis en cultuur in IJsland. Een uniek land in Europa.