Killing fields of Choeung Ek

De audiotour bij de killing fields of Choeung Ek begint met de volgende woorden: ‘Na het zien van het paleis en het nationaal museum in Phnom Penh ben je nu ergens waar het minder leuk is. Wanneer ik deze woorden hoor, zie ik voor mij een grote stupa vol met schedels. Ondertussen hoor ik dat één op de vier Cambodjanen is omgekomen tussen 1975 en 1978. 

De leider van de rode Khmer, Pol Pot, wilde het communisme doorvoeren in Cambodja. Zijn leger bestond uit jonge landarbeiders en volgens Pol Pot zouden de landarbeiders in het leger een beter leven krijgen: goed onderdak en genoeg eten en drinken. Op 17 april beval Pol Pot iedereen terug te keren naar hun geboortedorp om van ‘s ochtends vroeg tot ‘s avonds laat op gemeenschapsboerderijen te werken. De intellectuelen mensen en leraren waren een vijand voor Pol Pot en zij werden afgevoerd naar gevangenissen in het hele land, zoals bijvoorbeeld Tol Sleung, ook wel bekend als S21, in Phnom Phen. Vanaf daar gingen vrachtwagens, in het begin met 30/40 mensen en later met honderden, naar de killing fields. Choeung Ek is het bekendste killing field in Cambodja. Sommige mensen in de vrachtwagens hoopten dat ze terug naar huis gingen terwijl anderen aanvoelden dat hun leven misschien wel zou ophouden zodra ze de vrachtwagen uitstapte.

De audiotour bij de killing fields van Choeung Ek leidt je op een indrukwekkende manier over het stuk land waar duizenden gevangen op gruwelijke wijzen zijn omgebracht. De plek waar de vrachtwagens met gevangenen stopten, is één van de eerste luisterpunten van de tour. Vervolgens lopen we in een rustig tempo langs de andere luisterpunten. De velden liggen er vredig bij. Onderweg zien we putten waar skeletten zijn opgegraven en komen we langs verschillende massagraven. Het massagraf van de vrouwen en de kinderen maakt diepe indruk door de boom die er naast staat. Hier werden de baby’s eerst tegen de boom doodgeslagen voordat ze het graf in gingen.

Overdag zaten de mensen opgesloten in een donkere hut terwijl ze revolutionaire liederen hoorden. ‘s Nachts draaide de rode Khmer deze liederen ook, zodat het geschreeuw van de gevangenen buiten Choeung Ek niet te horen was wanneer ze werden gemarteld en vermoord. Om dit geschreeuw tegen te gaan, werden de kelen van de gevangenen open gesneden met de kartels van palmbladeren. Op sommige schedels in de stupa zijn deuken te zien. Deze mensen zijn misschien wel met een bijl of ander gereedschap doodgeslagen. Mensen werden vaak doodgeslagen om kogels te besparen.

Tijdens de wandeling komen we langs een kist met botten, kaken en tanden. Elke maand wordt deze kist bijgevuld. Er komen namelijk nog steeds botten naar boven. Vooral tijdens het regenseizoen als het water de aarde wegspoelt. De man op de audiotour merkt op dat de botten nog steeds naar boven komen, omdat de mensen onder de grond misschien geen rust kunnen vinden.

We voelen dat er veel eerbied en respect voor de slachtoffers is. Er liggen nog duizenden mensen onder de grond en door ze hier te laten liggen, hopen de medewerkers dat de slachtoffers hun rust kunnen vinden.

Een massagraf

Nadat we het museum hebben bekeken praten we nog wat na over onze gevoelens, die bij mij ongeveer hetzelfde waren toen ik het Holocaust museum in Berlijn uit kwam. Hoe kunnen mensen dit elkaar aandoen? Waarom vermoorden mensen elkaar? Waarom blijven de soldaten in een leger de bevelen van de leider opvolgen en hoe kunnen massamoorden worden gestopt?